Çita

çita (Acinonyx jubatus) (Sanskritçede benekli anlamına gelen Çitraka kelimesinden gelir), kedigiller familyasının en hızlı koşan hayvanı olarak bilinir. Günümüzde türün çoğunluğu Güney ve Doğu Afrika kıtasın da yaşar. Çok küçük bir bölüm de İran'ın Horasan bölgesinde yaşamaktadır. 16 ve 17. yüzyıllara ait Padişahların av sahnelerini gösteren minyatürlerde av yapan çitalar görülmektedir. Anadolu ve Ortadoğu’da zoolojik araştırmalar yapan İngiliz araştırmacı Charles Danford' un 1879 yılına ait notlarında Birecik' in güneyinde bir şeyh tarafından kendisine canlı bir çita hediye edildiği söylenmektedir. Çitalar Ülkemizde 19. yüzyılın sonlarına doğru yavaş yavaş nesilleri tükenmiştir.

Erişkin bir çita.

Vücudunda siyah benekler ve gözlerinin altından ağzına ve çenesine inen siyah çizgiler vardır. Bu çizgiler güneş ışınlarını çeker ve böylece diğer yırtıcıların aksine günün en sıcak saatlerinde bile daha rahat bir görüş ile avlanabilirler. En bilinen özelliği çok hızlı koşmasıdır. Dünyanın en hızlı koşan memeli hayvandır. Aslanlar gibi sürü halinde veya saklanarak avlanmak yerine, yüksek hızının avantajını kullanarak avlanan bir hayvandır. Sıfırdan 107 km/saat hıza sadece 3,1 saniyede erişebilmektedir. Eğer 450 metreden fazla koşarsa vücut ısısı 45 derecenin üstüne çıkar ve bu da çitanın vücut yapısına ve beyin organına zarar verir. Bu yüzden avlanma sırasındaki koşusu genellikle bir dakikadan daha kısa sürer. Uzmanlar dünyada 3000 vahşi çita olduğunu düşünüyor. Dişi çitalar yirmi ile yirmi dört aylıkken ergenliğe erişirler. Öte yandan erkek çitalar bu sürece on iki aylıkken ulaşırlar. Buna karşılık cinsel birleşme üç yaşından evvel nadiren gerçekleşir. Çita yavrularında ölüm oranı yüzde 91'dır. Genellikle sırtlan ve kartalların saldırılarına kurban giderler. Yavrular genellikle 12-20 aylıkken annelerinden ayrılırlar. Çitalar 20 yıldan daha uzun süre yaşayabilirlerse de çoğu zaman ilerleyen yaşla birlikte azalan süratleri dolayısıyla daha kısa yaşarlar.

Çitalar hızlı koşsa da, av girişimlerinin yalnızca yarısında başarılı olur. Çitalar sahip oldukları hızlı koşma yeteneğini hafif, ince kemiklerine borçludur. Bu nedenle çitalar avını bir yerde yerken aslan, sırtlan gibi yırtıcı hayvanlar gelirse o bölgeden çekilerek avını oracıkta bırakır. Çünkü sırtlanların çeneleri çok kuvvetlidir. Çitanın ince kemikleri ise güçlü çenelere dayanamaz. Çitaların hızlı koşma sebeplerinden birisi de kuyruklarının uzun olmasıdır. Çitalar için kuyruk koşu esnasında da yardımcı olur. Çitalar ceylan,impala gibi otçul hayvanları avlarlar. Ancak ceylan ve impalalar Dünyanın en hızlı manevra yapan hayvanlarıdır, çitalar da yüksek hızlarına rağmen kuyruklarını bir dümen gibi kullanarak keskin dönüşler yapabilirler, çitaların maksimum hıza eriştiklerinde her adım arası mesafesi yaklaşık 10 metreye ulaşabilmektedir. Bu uzun adımları onlara sürat kazandıran bir etkendir.